กรดไนตริก (Nitric Acid, HNO) เป็นสารเคมีที่มีความสำคัญในอุตสาหกรรมหลายแขนง มีคุณสมบัติเป็นกรดแรงและออกซิไดซ์ได้ดี
1. ลักษณะทางกายภาพ
สถานะ: ของเหลวใส ไม่มีสี (บริสุทธิ์) แต่เปลี่ยนเป็นสีเหลืองหรือสีน้ำตาลเมื่อมีไนโตรเจนออกไซด์ (NO) เจือปน
กลิ่น: ฉุนรุนแรง
จุดเดือด: ประมาณ 83 °C
จุดหลอมเหลว: -42 °C
ความหนาแน่น: ประมาณ 1.51 g/cm³ (ที่ความเข้มข้น 68%)
2. ความเป็นกรด
เป็น กรดแก่ (Strong Acid) ละลายน้ำได้ดีและแตกตัวได้เกือบสมบูรณ์
ค่า pH ต่ำ (โดยทั่วไปต่ำกว่า 1)
3. คุณสมบัติออกซิไดซ์ (Oxidizing Property)
เป็น สารออกซิไดซ์ที่แรง
สามารถทำปฏิกิริยากับโลหะและสารอินทรีย์หลายชนิด
ปล่อยก๊าซไนโตรเจนออกไซด์ (NO, NO) ออกมาในบางปฏิกิริยา
4. ความไวต่อแสงและอากาศ
สลายตัวได้เมื่อสัมผัสกับแสงหรือความร้อน
เกิด NO ทำให้กรดเปลี่ยนเป็นสีเหลืองหรือน้ำตาล
5. ความเข้มข้นของกรด
มีทั้งชนิดเจือจาง และ ชนิดเข้มข้น (Concentrated nitric acid) ซึ่งมีความเข้มข้น ~68-70%
ถ้าเข้มข้นมากกว่า 86% ขึ้นไป เรียกว่า fuming nitric acid (มีควันกรด)
6. ความสามารถในการกัดกร่อน (Corrosive)
มีฤทธิ์กัดกร่อนสูงต่อผิวหนัง โลหะ และวัสดุอื่นๆ
ต้องใช้อุปกรณ์ป้องกันเมื่อสัมผัส เช่น ถุงมือ แว่นตา เสื้อคลุม
7. ความสามารถในการทำปฏิกิริยา
ทำปฏิกิริยากับโลหะส่วนใหญ่ ยกเว้นโลหะบางชนิด เช่น ทอง (Au), แพลตินัม (Pt)
ผสมกับกรดไฮโดรคลอริก (HCl) จะได้ กรดผสม Aqua Regia ซึ่งสามารถละลายทองได้
ประโยชน์ของกรดไนตริก 68% (Nitric Acid 68%)
1. อุตสาหกรรมปุ๋ย
ใช้ผลิต แอมโมเนียมไนเตรต (Ammonium Nitrate) ซึ่งเป็นปุ๋ยไนโตรเจนที่สำคัญ
มีบทบาทในการเพิ่มผลผลิตทางการเกษตร
2. อุตสาหกรรมวัตถุระเบิด
ใช้ในการผลิต ไนโตรกลีเซอรีน และ ทีเอ็นที (TNT)
เป็นสารตั้งต้นในกระบวนการไนเตรชัน (Nitration) ของสารอินทรีย์
3. อุตสาหกรรมโลหะ
ใช้ ทำความสะอาดโลหะ โดยเฉพาะเหล็กกล้าไร้สนิม (stainless steel)
ช่วยในการ pickling เพื่อกำจัดสนิมและออกไซด์บนผิวโลหะ
4. อุตสาหกรรมอิเล็กทรอนิกส์
ใช้ในการ กัดลายแผ่นวงจรพิมพ์ (PCB etching)
ชำระล้างผิววัสดุที่ต้องการความสะอาดสูง เช่น ซิลิคอน
5. อุตสาหกรรมเคมี
ใช้เป็นสารตั้งต้นในการผลิตสารเคมีอื่นๆ เช่น ไนโตรเบนซีน, ไดไนโตรโทลูอีน (DNT) ฯลฯ
ใช้ในการทำ ไนเตรตเกลือ (Nitrate salts)
6. ด้านการวิเคราะห์ทางเคมี
ใช้ในการ ย่อยตัวอย่าง (Digestion) ของวัสดุในงานวิเคราะห์ธาตุ เช่น ICP หรือ AAS
ใช้ในปฏิกิริยาเพื่อหาโลหะบางชนิดในตัวอย่าง
7. ใช้ในงานศิลปะและตกแต่ง
ใช้กัดลายบนแผ่นโลหะ เช่น การทำ etching บนทองแดงหรือทองเหลือง
กรดไนตริก (Nitric Acid, HNO) เป็นกรดแร่ที่มีความสำคัญในอุตสาหกรรมหลายแขนง มีคุณสมบัติเป็นกรดแรงและออกซิไดซ์ได้ดี ประโยชน์หลักของกรดไนตริก ได้แก่:
ประโยชน์ของกรดไนตริก (Nitric Acid)
1. อุตสาหกรรมปุ๋ย
ใช้ผลิต แอมโมเนียมไนเตรต (Ammonium Nitrate) ซึ่งเป็นปุ๋ยไนโตรเจนที่สำคัญ
มีบทบาทในการเพิ่มผลผลิตทางการเกษตร
2. อุตสาหกรรมวัตถุระเบิด
ใช้ในการผลิต ไนโตรกลีเซอรีน และ ทีเอ็นที (TNT)
เป็นสารตั้งต้นในกระบวนการไนเตรชัน (Nitration) ของสารอินทรีย์
3. อุตสาหกรรมโลหะ
ใช้ ทำความสะอาดโลหะ โดยเฉพาะเหล็กกล้าไร้สนิม (stainless steel)
ช่วยในการ pickling เพื่อกำจัดสนิมและออกไซด์บนผิวโลหะ
4. อุตสาหกรรมอิเล็กทรอนิกส์
ใช้ในการ กัดลายแผ่นวงจรพิมพ์ (PCB etching)
ชำระล้างผิววัสดุที่ต้องการความสะอาดสูง เช่น ซิลิคอน
5. อุตสาหกรรมเคมี
ใช้เป็นสารตั้งต้นในการผลิตสารเคมีอื่นๆ เช่น ไนโตรเบนซีน, ไดไนโตรโทลูอีน (DNT) ฯลฯ
ใช้ในการทำ ไนเตรตเกลือ (Nitrate salts)
6. ด้านการวิเคราะห์ทางเคมี
ใช้ในการ ย่อยตัวอย่าง (Digestion) ของวัสดุในงานวิเคราะห์ธาตุ เช่น ICP หรือ AAS
ใช้ในปฏิกิริยาเพื่อหาโลหะบางชนิดในตัวอย่าง
7. ใช้ในงานศิลปะและตกแต่ง
ใช้กัดลายบนแผ่นโลหะ เช่น การทำ etching บนทองแดงหรือทองเหลือง
คุณสมบัติของกรดไนตริก (Nitric Acid)
1. ลักษณะทางกายภาพ
สถานะ: ของเหลวใส ไม่มีสี (บริสุทธิ์) แต่เปลี่ยนเป็นสีเหลืองหรือสีน้ำตาลเมื่อมีไนโตรเจนออกไซด์ (NO) เจือปน
กลิ่น: ฉุนรุนแรง
จุดเดือด: ประมาณ 83 °C
จุดหลอมเหลว: -42 °C
ความหนาแน่น: ประมาณ 1.51 g/cm³ (ที่ความเข้มข้น 68%)
2. ความเป็นกรด
เป็น กรดแก่ (Strong Acid) ละลายน้ำได้ดีและแตกตัวได้เกือบสมบูรณ์
ค่า pH ต่ำ (โดยทั่วไปต่ำกว่า 1)
3. คุณสมบัติออกซิไดซ์ (Oxidizing Property)
เป็น สารออกซิไดซ์ที่แรง
สามารถทำปฏิกิริยากับโลหะและสารอินทรีย์หลายชนิด
ปล่อยก๊าซไนโตรเจนออกไซด์ (NO, NO) ออกมาในบางปฏิกิริยา
4. ความไวต่อแสงและอากาศ
สลายตัวได้เมื่อสัมผัสกับแสงหรือความร้อน
เกิด NO ทำให้กรดเปลี่ยนเป็นสีเหลืองหรือน้ำตาล
5. ความเข้มข้นของกรด
มีทั้งชนิดเจือจาง และ ชนิดเข้มข้น (Concentrated nitric acid) ซึ่งมีความเข้มข้น ~68-70%
ถ้าเข้มข้นมากกว่า 86% ขึ้นไป เรียกว่า fuming nitric acid (มีควันกรด)
6. ความสามารถในการกัดกร่อน (Corrosive)
มีฤทธิ์กัดกร่อนสูงต่อผิวหนัง โลหะ และวัสดุอื่นๆ
ต้องใช้อุปกรณ์ป้องกันเมื่อสัมผัส เช่น ถุงมือ แว่นตา เสื้อคลุม
7. ความสามารถในการทำปฏิกิริยา
ทำปฏิกิริยากับโลหะส่วนใหญ่ ยกเว้นโลหะบางชนิด เช่น ทอง (Au), แพลตินัม (Pt)
ผสมกับกรดไฮโดรคลอริก (HCl) จะได้ กรดผสม Aqua Regia ซึ่งสามารถละลายทองได้